Koniec epoki PR – nie można w nieskończoność reanimować trupa

Kilkanaście lat temu w ramach podziału przedsiębiorstwa państwowego PKP, wyodrębniono krańcowo niewydolną strukturę PKP PR – z przerostem zatrudnienia, zbędnej infrastruktury i taborem nadającym się do Muzeum Kolejnictwa. Następnie sukcesywnie podrzucano samorządom wojewódzkim kukułcze jaja. Najpierw przekazano im odpowiedzialność za organizację regionalnych przewozów kolejowych (jak najbardziej słusznie), ale bez zapewnienia należytego wsparcia finansowego na zreformowanie i pokrywanie bieżącej działalności PKP PR. Później, pod koniec poprzedniej dekady, „usamorządowiono” PR, dając województwom propozycję nie do odrzucenia – przejęcia tej spółki na własność. Dopiero po zmianie właściciela audyt wewnętrzny wykazał, że marszałkowie przejęli PR z gigantycznymi długami. „Usamorządowienie” nie tylko nie uzdrowiło sytuacji w PR, ale też równolegle wpłynęło na jakość usług PKP Intercity, gdzie standard osiągnięty za prezesury Jacka Prześlugi wymieszał się – dzięki przejęciu przez IC pociągów pospiesznych – ze standardem składów kolonijnych.

Spółka mająca 16 właścicieli, gdzie praktycznie każdy ma inne zdanie, nie może sprawnie funkcjonować. O tym, że PR są niereformowalne, wiadomo od dawna. Realia funkcjonowania tej spółki generują tylko lawinę długów. Jeśli ktoś nie pamięta, niech sobie „wygoogla”: komornik wchodzący do siedziby PR, PKP PLK zawieszające kursowanie pociągów InterRegio, PKP SA chcące zamykać kasy PR z powodu nieuregulowanego czynszu… I tak dalej. Pozytywne zmiany, jakie zaszły w Przewozach Regionalnych w ostatnich latach, w zakresie np. inwestycji w tabor, nie są zasługą żadnej wewnętrznej reformy tej spółki, tylko środków pomocowych z UE i Funduszu Kolejowego.

W okresie od stycznia do lipca br. z usług Przewozów Regionalnych skorzystało ok. 50 mln pasażerów, czyli prawie 250 tys. podróżnych dziennie. Nikt nie jest wyborczym samobójcą, by odważyć się podjąć decyzję, że pociągi PR mają z dnia na dzień przestać kursować. Aczkolwiek warto pamiętać, że 3 lata temu PKP PLK z powodu długów PR wstrzymały jednak na 2 tygodnie kursowanie InterRegio.

Nie można w nieskończoność reanimować trupa. Jeśli zapowiadany przez marszałków podział PR na samodzielne oddziały wojewódzkie nie nastąpi z początkiem 2014 r. i jeśli nie będzie prowadzić to do ostatecznego podziału PR na spółki regionalne, to niechybnie niedługo marszałkowie zwrócą się do Ministerstwa Finansów o następne 1,2 mld zł (albo 2,4 lub 3,6…) na kolejną „restrukturyzację” PR.

Fatalne w skutkach doświadczenia z Kolejami Śląskimi to woda na młyn dla tych, którzy głoszą, że Przewozy Regionalne funkcjonujące w obecnym kształcie są lekiem na całe zło. Nie są! Sukces choćby Kolei Mazowieckich, gdzie zamiast bezsensownej „śląskiej” rewolucji zdecydowano się na sensowną ewolucję, jest tego najlepszym przykładem.

Równie chwalebnym przypadkiem jest choćby woj. kujawsko-pomorskie, które jako jedyne jak dotąd ale urynkowiło rynek regionalny. Tytułem dygresji – wziąłem sobie niedawno z ciekawości do ręki rozkład z 1996 r. (czyli ze schyłkowego okresu dawnego PKP). Pomiędzy Bydgoszczą i Tucholą kursowały wówczas… dwa pociągi bezpośrednie dziennie. Zwolennikom status quo proponuję porównać to z obecną ofertą Arrivy.

Świat nie jest czarno-biały. Żaden z podmiotów, który zabrał Przewozom Regionalnym część rynku, nie jest idealny. Tak samo jak PR nie są pozbawione potencjału. Ale sposób wykorzystania tego potencjału w nowych spółkach, które powinny wykiełkować na gruzach PR, powinny być już suwerenną decyzją samorządów.

Bez wątpienia pojawienie się nowych podmiotów na rynku zwiększy istniejące już obecnie problemy, takie jak organizacja przewozów na „stykach” województw obsługiwanych przez różnych przewoźników, synchronizacja rozkładów jazdy czy taryf. Te sprawy są jednak do rozwiązania – choćby poprzez ustawowe zwiększenie kompetencji UTK i powierzenie mu roli nadzorcy spójności pasażerskich przewozów kolejowych w poszczególnych regionach kraju. Obecna „spójność” także nie jest powodem, dla którego Przewozy Regionalne powinny trwać w dotychczasowym kształcie.